မဟာပရိနိဗၺာန ေစတီေတာ္
ဤေစတီေတာ္ကို ျမတ္စြာဘုရား ပရိနိဗၺာန္ စံေတာ္မူရာေနရာ၌ တည္ထားျခင္းျဖစ္ပါသည္၊ ေစတီဒါယကာကို မည္သူဟူ၍မသိရေခ်၊ အဆင့္ဆင့္ထပ္ကာထပ္ကာ တည္ေဆာက္ခဲ့ၾကသည္၊ ေအဒီ ၅-ရာစုက တႀကိမ္ျပင္ဆင္ခဲၾကသည္၊ ေက်ာက္စာဌာနက တူးေဖၚေသာအခါ ေစတီအတြင္းမွ ေၾကးအိုးႀကီးတစ္လံုး ေတြ႔ရွိရသည္၊ ထိုေႀကးအိုးႀကီးအတြင္း၌.....
အဖိုးတန္ပစၥည္းမ်ားစြာ ပါဝင္သည္၊ ၄င္းတို႔အနက္အေရးႀကီးေသာ အဖိုးတန္ဆံုးပစၥည္းတစ္ခုမွာ ေၾကးပရပိုက္တစ္ဆူျဖစ္ပါသည္၊ ထိုျပင္ ကုမာရရုတၱ (၄၁၃-၄၅၅)ေခတ္က ဒဂၤါး ၆-ျပားေတြ႔ရသည္၊ ေၾကးျပားေပၚ၌ပဋိစၥစမုပၸါဒ္တရားေတာ္ကို သကၠတဘာသာျဖင့္ ေရထိုးထားသည္္၊ အဆံုး၌ “ဤကား ဟရိဗလ သာမိ၏ ေကာင္းမႈျဖစ္သည္၊ ဤေၾကးျပားကိုု ပရိနိဗၺာနေစတီေတာ္အတြင္း၌ ဌာပနာခဲ့သည္”၊ ဟုေရးထိုးထားသည္၊ ေစတီေတာ္ဒါယကာ ဟရိဗလႏွင့္ ရုပ္ပြါးေတာ္ အလွဴဒါယကာ ဟရိဗလ တို႔သည္ တစ္ဦးတည္းပင္ျဖစ္သည္ဟုယူဆရပါသည္၊ တရုပ္ရဟန္းေတာ္ ဟူယင္ဆန္သည္ ဤေစတီေတာ္ကို ဖူးခဲရသည္ဟု မွတ္တမ္းတင္ခဲသည္၊
အဖိုးတန္ပစၥည္းမ်ားစြာ ပါဝင္သည္၊ ၄င္းတို႔အနက္အေရးႀကီးေသာ အဖိုးတန္ဆံုးပစၥည္းတစ္ခုမွာ ေၾကးပရပိုက္တစ္ဆူျဖစ္ပါသည္၊ ထိုျပင္ ကုမာရရုတၱ (၄၁၃-၄၅၅)ေခတ္က ဒဂၤါး ၆-ျပားေတြ႔ရသည္၊ ေၾကးျပားေပၚ၌ပဋိစၥစမုပၸါဒ္တရားေတာ္ကို သကၠတဘာသာျဖင့္ ေရထိုးထားသည္္၊ အဆံုး၌ “ဤကား ဟရိဗလ သာမိ၏ ေကာင္းမႈျဖစ္သည္၊ ဤေၾကးျပားကိုု ပရိနိဗၺာနေစတီေတာ္အတြင္း၌ ဌာပနာခဲ့သည္”၊ ဟုေရးထိုးထားသည္၊ ေစတီေတာ္ဒါယကာ ဟရိဗလႏွင့္ ရုပ္ပြါးေတာ္ အလွဴဒါယကာ ဟရိဗလ တို႔သည္ တစ္ဦးတည္းပင္ျဖစ္သည္ဟုယူဆရပါသည္၊ တရုပ္ရဟန္းေတာ္ ဟူယင္ဆန္သည္ ဤေစတီေတာ္ကို ဖူးခဲရသည္ဟု မွတ္တမ္းတင္ခဲသည္၊
ေစတီေတာ္ႀကီးကို ေက်ာက္စာဌာနက ထြင္းေဖာက္ရွာေဖြျပီးေနာက္ ၁၉၁၂-ခုႏွစ္တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံမွ ဦးဘိုးက်ဴက ျပန္လည္ျပဳျပင္ တည္ေဆာက္ခဲ့သည္၊ ဥာဏ္ေတာ္အျမင့္ ၁၆၇-ေပရွိသည္၊ ထိုေခတ္က ရူပီေငြ ၁၈၀၀၀-ကုန္က်သည္၊ ၁၉၂၇-ခုႏွစ္တြင္ ထီေတာ္ကိုေနေ၇ာင္ဟပ္ေသာအခါ ေရႊေရာင္တလက္လက္ေတာက္ပလွ်က္ရွိသည္ကို ဖူးေတြႏိုင္ပါသည္၊
သို႔ရာတြင္ လြန္ခဲ့သည့္ ၁၅-ႏွစ္ခန္းက ငလွ်င္လႈပ္သျဖင့္ ေဖာင္းရစ္မွစ၍ ျပိဳက်ပ်က္စီးခဲသည္၊ အတြင္းရွိေရႊဆင္ထုေတာ္ အစရွိေသာ အဖိုးတန္ဌာပနာ ပစၥည္းမ်ား မေပ်ာက္ပ်က္ေစရန္ ရခိုင္ဆရာေတာ္ ဦးစျႏၵမဏိက ေစာင့္ေရွာက္ထားခဲ့သည္၊ အိႏၵိယေက်ာက္စာဌာနက ေစတီေတာ္ကို ျပန္လည္တည္ေဆာက္ခဲ့ပါသည္၊
